ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ ΣΤΙΣ 20-22/07/2007

ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ

ΑΝΕΞΑΝΤΛΗΤΗ ΠΗΓΗ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Εισηγητής : Παύλος Χαραλάμπους - Αλιέας - Οικονομολόγος

Πρόεδρος Ομοσπονδίας Αλιευτικών Συλλόγων Ηπείρου

Πρόεδρος Ενεργών Πολιτών Περιοχής Αμβρακικού

Από την αρχαιότητα ως την σημερινή εποχή ο Αμβρακικός αποτελούσε ένα κέντρο αναφοράς και σημαντικών γεγονότων που διαμόρφωσαν τόσο την ιστορία της Ελλάδας όσο και της ευρύτερης περιοχής του. Στην περιοχή αναπτύχθηκαν πλούσιες αρχαίες πόλεις όπως η Κασσιώπη, η Νικόπολη και η Αμβρακία, η σημερινή μας Αρτα.

Ο Αμβρακικός είναι μία ημίκλειστη θαλάσσια περιοχή έκτασης 450 τ.χ., μεγίστου βάθους 58 μέτρα και επικοινωνεί με το Ιόνιο μέσω ενός στενού διαύλου, πλάτους 600 μέτρων και μήκους 6.000 μέτρων και βάθους περίπου 5 μέτρα. Στα βόρεια παράλια του Αμβρακικού εκβάλλουν οι ποταμοί Λούρος στα ΒΔ, Αραχθος και Βωβός στα ΒΑ, στον όρμο της Κόπραινας.

Η θαλάσσια λεκάνη στον κόλπο έχει υφάλμυρα νερά, δηλαδή δέχεται περισσότερα γλυκά νερά μέσω των βροχοπτώσεων και των ποταμών, απ ότι χάνει μέσω της εξάτμισης και της μπασιάς (πλημμυρίδας) νερών του Ιονίου. Αποτέλεσμα αυτού είναι η μειωμένη αλατότητα των νερών του κόλπου σε σύγκριση με του Ιονίου Πελάγους. Σ αυτή αλλά και στα πολλά θρεπτικά συστατικά με τα οποία τα νερά των ποταμών εμπλουτίζουν τον κόλπο, οφείλεται η προσέλκυση μεγάλου αριθμού ψαριών και κυρίως γόνου από το Ιόνιο. Στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου, συν υπάρχουν σήμερα σε πλήρη αρμονία όλες σχεδόν οι μορφές των υδάτινων οικοσυστημάτων και υδροβιοτόπων, το θαλάσσιο, το υφάλμυρο με τις 8 λιμνοθάλασσες, τα δύο ποτάμια και οι πολλοί χείμαρροι, καθώς και οι εκτεταμένοι βάλτοι με αλμυρό και γλυκό νερό.

Ο Αμβρακικός κόλπος λόγω της δράσης των ποταμών Λούρου και Αράχθου, με τις φερτές ύλες και τις παροδικές πλημμύρες τους συντηρούσε για αιώνες όλο αυτό το πλέγμα των εσωτερικών νερών και από τα πλούσια ιχθυοαποθέματά του, ανανέωνε τους ιχθυοπληθυσμούς των λιμνοθαλασσών με γόνο. Η δράση των ποταμών Λούρου και Αράχθου, σε συνδυασμό με τα ισχυρά ρεύματα στο εσωτερικό του κόλπου, κινητοποίησαν το λεπτό αμμοϊλυώδες υπόστρωμα του βυθού και δημιούργησαν φυσικές λουρονησίδες, πίσω από τις οποίες εκτείνονται εκτεταμένοι υδροβιότοποι, λιμνοθάλασσες, αλίπεδα και βάλτοι .

Έτσι οι υδροβιότοποι, αλλά και ο ίδιος ο κόλπος του Αμβρακικού, αποτέλεσαν ιδανικό καταφύγιο για την ανάπτυξη μιάς πλούσιας ορνιθοπανίδας και ιχθυοπανίδας. ΄Ήταν επομένως φυσικό οι παράκτιες πόλεις και τα χωριά να στηρίξουν την επιβίωσή τους στην αλιεία του κόλπου, των λιμνοθαλασσών και των εσωτερικών υδάτων.

Το βόρειο τμήμα του Αμβρακικού που ανήκει γεωγραφικά και διοικητικά στο νομό Αρτας, περιλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του θαλάσσιου μέρους του κόλπου και πολλές λιμνοθάλασσες οι οποίες σχηματίστηκαν με τη δράση των ποταμών Λούρου, Αράχθου και Βωβού και των χειμάρρων τους και με τον κυματισμό στο κόλπο σχηματίσθηκε το δέλτα του Αράχθου και Λούρου καθώς και οι εκβολές του Βωβού.

Ο Αραχθος αποτελούσε σημαντικό πνεύμονα για το κλειστό οικοσύστημα του Αμβρακικού κόλπου και ιδιαίτερα για τον όρμο της Κόπραινας. Στο δέλτα του Αράχθου υπάρχουν λαυράκια, κεφαλόπουλα, μουρμούρια, κοκλάνια, τσιπούρες και γλώσσες τα οποία ζουν σ ένα ευρύ φάσμα αλατότητας, αποτελεί δε ένα από τους σημαντικότερους βιότοπους της περίφημης γάμπαρης του Αμβρακικού. Η γαρίδα μαζί με τι χέλι αποτελούσαν το 80% του εισοδήματος των ψαράδων της περιοχής.

Στο δέλτα των ποταμών Αράχθου, Βωβού και Λούρου σχηματίσθηκαν πολλές λιμνοθάλασσες, όπως η Τσουκαλιού - Ροδιά, η Λογαρού, Κόφτρα – Παλιομπούκα και Αγρίλος που ανήκουν στο νομό Αρτας και βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του Αμβρακικού Κόλπου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι λουρονησίδες των λιμνοθαλασσών Τσουκαλιού και Λογαρού. Πρόκειται για σπάνιες γεωμορφολογικές διαπλάσεις ξηράς, αποτελούμενες σχεδόν στο σύνολό τους από όστρακα διθύρων μαλακίων ή ελασματοβραγχίων, όπως τα μύδια, τα στρείδια, τα χτένια ( καποσάνδες ) και λοιπά όστρακα. Ειδικά η λουρονησίδα της λιμνοθάλασσας Τσουκαλιού, η οποία έχει μείνει μέχρι σήμερα σχεδόν ανέπαφη, αποτελεί μοναδικό φυσικό φαινόμενο και προσελκύει κάθε χρόνο πολλούς επισκέπτες.

Η ανεξάντλητη αυτή πηγή πλούτου ήταν αρκετή να θρέψει όχι μόνο τους κατοίκους των παράκτιων περιοχών, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου. Το λιμάνι της Πρέβεζας δεν ήταν αρκετό για την διακίνηση του αλιευτικού πλούτου του Αμβρακικού και των γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων της περιοχής και γι αυτό κατασκευάζεται δεύτερο κάτω από τον λόφο της Σαλαώρας από τον Αλή- Πασά, και το οποίο με καλντερίμι (πετρόκτιστο δρόμο) ίχνη του οποίου σώζονται ακόμη και σήμερα στο βυθό Λογαρού, Τσουκαλιού και ροδιάς μέσα από τον βάλτο και δρόμο του Πασά συνέδεε τον Αμβρακικό με τα Ιωάννινα. Παράλληλα την ίδια εποχή αναπτύχθηκε στη Σαλαώρα έντονη ναυπηγική δραστηριότητα. Το λιμάνι της Σαλαώρας ήταν εξοπλισμένο με τελωνείο, εκεί όπου βρίσκεται το σημερινό Κέντρο Πληροφόρησης Σαλαώρας, αποθήκες και σεράϊ. Τελευταίο κατασκευάστηκε το λιμάνι της Κόπραινας στα παράλια της Αρτας και ανατολικά του λόφου της Σαλαώρας, όπου εγκαταστάθηκαν Ελληνικά τελωνεία, μετά την απελευθέρωση της Αρτας το 1890. Το λιμάνι αυτό απέκτησε ζωτική σημασία τόσο για την οικονομική ανάπτυξη της Αρτας όσο και της Ηπείρου γενικότερα, αφ ότου έπαψε να λειτουργεί το λιμάνι της Σαλαώρας.

Ετσι το λιμάνι της Κόπραινας άκμασε ως επίνειο της Αρτας την περίοδο 1890 – 1945 και λειτούργησε μέχρι το Β παγκόσμιο πόλεμο. Εκείνα τα χρόνια η Κόπραινα ήταν η μοναδική θέση στη βόρεια ακτή του Αμβρακικού η οποία ενωνόταν οδικά με την Αρτα, με καλντερίμι, τμήμα του οποίου σώζεται ακόμη και σήμερα. Για την εξυπηρέτηση των εμπορευμάτων, μία μικρή σιδηροδρομικά γραμμή ένωνε τις αποθήκες του τελωνείου με την πλατεία του χωριού και το μόλο, απ όπου τα εμπορεύματα μεταφερόταν με μαούνες και πλοία.

Τα ιστιοφόρα εμπορικά, που έμπαιναν στον Αμβρακικό, όπως τα γατζάο, τα περάματα και οι μαούνες, ξεφόρτωναν στο λιμάνι της Κόπραινας. Από την Κόπραινα τα εμπορεύματα μεταφερόταν με άμαξες στην Αρτα και τα άλλα χωριά της περιοχής, συμβάλλοντας κατ αυτόν τον τρόπο στην ανάπτυξη του εμπορίου και την περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.

Άλλο στοιχείο μεταφόρτωσης ήταν η γέφυρα της Πέτρας πάνω στον Λούρο, όπου εισερχόταν τα γατζάο γεμάτα εμπορεύματα.

Το υγρό στοιχείο λοιπόν καθόριζε την οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής του Αμβρακικού. Η ανάπτυξη των λιμανιών της Κόπραινας και Πρέβεζας ως αλιευτικών και εμπορικών κέντρων, σηματοδοτούσε την συνύπαρξη της αλιευτικής δραστηριότητας, στον κόλπο και τις λιμνοθάλασσες με την εμπορική δραστηριότητα

Η περιοχή ήταν τόσο πλούσια σε αλιεύματα, ώστε ήταν αδύνατο να τα λογαριάσεις και από κει βγήκε το όνομα της λιμνοθάλασσας Λογαρού. Επίσης χρειαζόταν Τσουκάλια για να μεταφερθούν και έτσι προέκυψε το όνομα Τσουκαλιού. Οι οικογένειες των παράκτιων οικισμών του βόρειου Αμβρακικού είχαν ως κύρια πηγή εισοδήματος την αλιεία και δεύτερη τη γεωργία «εξ ου και η ονομασία ακόμη και σήμερα «γεωργοαλιείς» αφού οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις της περιοχής ήταν περιορισμένες και βρισκόταν κάτω από τον διαρκή κίνδυνο πλημμύρων.

Τη περίοδο Φεβρουαρίου - Μαίου, τα ψάρια με αντοχή σε ευρύ φάσμα αλατότητας, (ευρύαλα είδη ), όπως οι τσιπούρες, οι κέφαλοι, τα λαυράκια, τα μελανούρια, και οι γλώσσες κινούμενα προς περιοχές με μειωμένη αλατότητα και πλούσιας τροφής, εισέρχονται στις λιμνοθάλασσες, μέσα από τα στόμια που τις συνδέουν με τα νερά του κόλπου. Εκεί οι ψαράδες των διβαριών τοποθετούσαν τις ιδιότυπες παγίδες – φράγματα, τις «καλαμωτές».

Την υπόλοιπη περίοδο , οι ιχθυοπληθυσμοί κινούνται αντίθετα και μέσα από τα εσοδευτικά στόμια, επιστρέφουν στις σταθερότερες θερμοκρασιακές συνθήκες του κόλπου και της ανοιχτής θάλασσας και έτσι παγιδευόταν στα στόμια των διβαριών.

Οι κάτοικοι της Μεσογείου και του Αμβρακικού ειδικότερα, εκμεταλλεύτηκαν από την αρχαιότητα τη συγκεκριμένη συμπεριφορά των ευρυάλων ψαριών, η οποία είναι κοινή σ όλες τις παράκτιες περιοχές της Μεσογείου, σε περιοχές με παρόμοια μορφολογία και υδρολογία.

Με απλές επεμβάσεις μετέτρεψαν τις υφάλμυρες λεκάνες σε πλούσια φυσικά ιχθυοτροφεία Η αλιεία επιτρεπόταν μόνο με ειδική άδεια, η οποία δινόταν από τις κρατικές υπηρεσίες της περιοχής. Παλαιότερα μεγάλα τμήματα των λιμνοθαλασσών αποτελούσας εκκλησιαστική περιουσία και μισθωνόταν για αλιευτική εκμετάλλευση, ορισμένη χρονική περίοδο, κυρίως σε προύχοντες της περιοχής, επειδή η μεγάλη έκτασή τους απαιτούσε πολύ προσωπικό και υψηλό κόστος λειτουργίας. Όταν η κυριότητά τους πέρασε στο Ελληνικό Δημόσιο, άρχισαν σταδιακά να σχηματίζονται αλιευτικοί συνεταιρισμοί από τους ψαράδες κατοίκους των παραλιμνίων χωριών, στους οποίους παραχωρούσαν τις λιμνοθάλασσες, κατά προτεραιότητα, με δημοπρασία. Με την υποχρέωση της ίσης προσφοράς εργασίας από τα μέλη, γινόταν ίσος καταμερισμός των καθαρών κερδών σε μερίδες των συνεταιριστών.

Έτσι με δίχτυα, παραγάδια, καμάκια, βωλκούς, καλαμωτές, νταούλια και νταλιάνια οι κάτοικοι των παράκτιων περιοχών του Αμβρακικού ψάρευαν στον Κόλπο, τα ποτάμια και τις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού.

Από τη θάλασσα έβγαζαν γαρίδες, κοτσομούρες, λαυράκια, γλώσσες, μελανούρια, σαργούς συναγρίδες, ροφούς και σάρπες καθώς και τα χάβαρα (γυαλιστερές), τις πίνες << οι οποίες σήμερα απαγορεύονται με Π.Δ επειδή είναι είδος υπό εξαφάνιση>>, τα στρείδια και τα μύδια.

Στα διβάρια των λιμνοθαλασσών, στους βωλκούς-βάρδιες παγίδευαν τα περίφημα χέλια του Αμβρακικού ενώ στις καλαμωτές, ιχθυοπαγίδες τους κέφαλους, τα κεφαλόπουλα, τις τσιπούρες, τα λαυράκια, τα μελανούρια και τους γωβιούς.

Στα ποτάμια έπιαναν κυπρίνους και στο δέλτα τους κέφαλους και τις γαρίδες. Από τους θηλυκούς αυγομένους κέφαλους ή μπάφες παραγόταν το περίφημο χαβιάρι του Αμβρακικού, το αυγοτάραχο, το οποίο κέρωναν για να διατηρηθεί όλο το χρόνο. Τους μεγάλους κέφαλους χώριζαν σε φιλέτα, τα οποία αλάτιζαν με θαλασσινό αλάτι και μετά τα ξέραναν στον ήλιο. Αυτά τα διατηρημένα φιλέτα γνωστά σε όλες τις παραλίες του Αμβρακικού και Ιονίου ως << πετάλια>> ψημένα στα κάρβουνα, θεωρούνται και σήμερα μια από τις θαλασσινές λιχουδιές του Αμβρακικού.

Όπως ανέφερα παραπάνω ο πλούτος αυτός του Αμβρακικού Κόλπου με το οικοσύστημά του δημιούργησαν από τα παλαιότερα χρόνια μια σειρά οικονομικών δραστηριοτήτων που είχαν άμεση ή έμμεση η πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής και των πεδινών περιοχών του νομού μας ειδικότερα.

Οι δραστηριότητες αυτές συνέβαλαν στην εμπορική άνθιση της Πρέβεζας, της Σαλαώρας αρχικά και κατόπιν της Κόπραινας και η διακίνηση των τοπικών προϊόντων όπως το περίφημο τότε χαβιάρι του Αμβρακικού, το σημερινό αυγοτάραχο, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της περιοχής σε σημαντικό εμπορικό κόμβο.

Όταν το αυτοκίνητο άρχισε να ανταγωνίζεται τα πλοία που μετέφεραν τα εμπορεύματα μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, το λιμάνι της Κόπραινας υποβαθμίστηκε και μαζί του όλος ο οικισμός, ο οποίος ουσιαστικά ζούσε από το λιμάνι. Σήμερα το λιμάνι αυτό έχει μπαζωθεί από τον κυματισμό της θάλασσας και ένα μέρος του χρησιμοποιείται ως αλιευτικό καταφύγιο από τους ψαράδες της περιοχής, και τα παλαιά κτίρια του λιμανιού ανακαινίστηκαν και εγκαταστάθηκε εκεί το Κέντρο Περιβάλλοντος Κόπραινας, το οποίο σε συνεργασία με το Κέντρο Έρευνας και Πληροφόρησης της Σαλαώρας (παλαιό κτίριο τουρκικού τελωνίου το οποίο πρόσφατα ανακαινίστηκε) έχουν ανανεώσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών για την ευρύτερη περιοχή, την ιστορία της, τις παραδόσεις της και τις δραστηριότητες που ανέπτυξαν και εξακολουθούν να αναπτύσσουν οι κάτοικοι της περιοχής.

Η ίδρυση <<Μουσείου Αλιείας και υδρόβιων οργανισμών του Αμβρακικού>> στις εγκαταστάσεις του παλαιού τελωνείου του λιμανιού της Κόπραινας, θα ενισχύσει το ενδιαφέρον για το φυσικό και πολιτισμικό πλούτο της περιοχής, η δε θεσμοθέτηση του Αμβρακικού ως Εθνικό Πάρκο με έδρα το κτίριο του Κέντρου Πληροφόρησης της Σαλαώρας θα αποτελέσουν μαζί με τους ψαράδες και τους φίλους του Αμβρακικού το θεματοφύλακα του επίγειου αυτού παράδεισου. Παρατηρούμε λοιπόν εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια ο Αμβρακικός αποτελούσε μια σημαντική πηγή πλούτου και οικονομικής ανάπτυξης για τους κατοίκους της περιοχής του.

Σήμερα απασχολούνται με την επαγγελματική αλιεία γύρω στα 1200 άτομα στη θάλασσα και λιμνοθάλασσες στο νομό Άρτας ενισχύοντας την αγορά της με ζεστό χρήμα περίπου 2,000,000 ευρώ το χρόνο. Έκτός αυτού η ερασιτεχνική αλιεία και οι εμπορικές δραστηριότητες που εξαρτώνται από αυτή, είναι ακόμη ένας οικονομικός παράγοντας για την αγορά της Άρτας. Ακολουθώντας το κύκλωμα παραγωγή- διακίνηση- εμπορία -κατανάλωση-επενδύσεις δημιούργησαν ένα ζωτικό σύνολο οικονομικών δραστηριοτήτων και συνθήκες ενός μέσου βιοτικού επιπέδου, που κρατούν τους κατοίκους στις παράκτιες περιοχές του Νομού μας.

Το όνομα του Αμβρακικού είναι πλέον σήμα ποιότητας κατατεθέν διεθνώς, και αρχίζουν σιγά - σιγά να προσέρχονται σε αυτόν περιηγητές για να θαυμάσουν τις φυσικές του περιοχές. Ανήκει στις περιοχές που προστατεύονται από τη συνθήκη RAMSAR και έχει ενταχθεί στο NATURA της Ε.Ε ως ζώνη ειδικής προστασίας, υποχρεώνοντας έτσι τα κράτη μέλη να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία τους.

Ο τουρισμός και ειδικά ο οικοτουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε ήπια μορφή, και πάντα σε σεβασμό με το περιβάλλον. Χρειάζονται όμως υποδομές, που σήμερα δεν υπάρχουν. Η θαλάσσια επικοινωνία πρέπει πάλι να πάρει ζωή όπως παλαιότερα και να συνδεθεί η Πρέβεζα που είναι η πύλη των ξένων περιηγητών, με τη Σαλαώρα και τη Κόπραινα.. Να γίνουν λιμάνια-μαρίνες στη Σαλαώρα και στη Κόπραινα. Τη θέση των εμπορικών ιστιοφόρων να πάρουν τα ιστιοπλοϊκά των περιηγητών. Να κατασκευαστούν μονοπάτια. Η θέα από τη κορυφή του λόφου της Σαλαώρας είναι πανοραμική-μαγευτική. Ν’ ανακαινιστούν παλιά φρούρια και ιστορικού ενδιαφέροντος κτίσματα. Να κατασκευαστούν προσβάσεις όπου χρειάζονται, ξενώνες προσαρμοσμένα στην αισθητική του περιβάλλοντος αθλητικές εγκαταστάσεις. Η Κορωνησία προσφέρεται για κωπηλασία και ιστιοσανίδα.

Εφόσον γίνουν οι παραπάνω υποδομές δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες για οικοτουρισμό με αποτέλεσμα οι κάτοικοι του Αμβρακικού να έχουν μια δεύτερη πηγή εισοδήματος από δραστηριότητες συσχετιζόμενες άμεσα ή έμμεσα με τον αγροτουρισμό και τον οικοτουρισμό.

Ο τουρισμός όμως είναι εποχιακός και επηρεάζεται από πολλούς αστάθμητους παράγοντες και γι’αυτό δε πρέπει να ρίξουμε όλο το βάρος για την ανάπτυξη της περιοχής στο τομέα αυτό. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επενδύσουμε μονόπλευρα και να παραμερίσουμε την αστείρευτη πηγή του φυσικού και αλιευτικού πλούτου του Αμβρακικού.

Για να παραμείνει ο Αμβρακικός αστείρευτη πηγή πλούτου πρέπει πρώτα απ’όλα να είναι καθαρός χωρίς αστικά, βιομηχανικά και γεωργοχοιροτροφικά λύματα και σκουπίδια, να απαγορευτεί ότι καταστρέφει το οικοσύστημά του, να δρομολογηθεί ένα στοχευμένο ορθολογικό σχέδιο διαχείρισης και να προστατευτεί απ’όλους μας ως <<κόρη οφθαλμού>> να επενδύσουμε δηλαδή για την προστασία του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Έφη Ζαλαχώρη, Ηλίας Καϊναδάς, Νίκος Μάργαρης

Η αλιευτική παράδοση στον Αμβρακικό Κόλπο

Αριστείδης Μιχαλόπουλος

Ταξιδιωτικός οδηγός ΗΠΕΙΡΟΣ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ ΣΤΙΣ 09/12/2007

Στις 9 Δεκεμβρίου 2007 ημέρα Κυριακή και ώρα 11.00 έγινε στο Κέντρο Πληροφόρησης Σαλαώρας η Ημερίδα για την Προστασία του Αμβρακικού Κόλπου στα πλαίσια των δράσεων του Συλλόγου μας.

Η εκδήλωση άρχισε στις 11.15 όπου ο πρόεδρος του συλλόγου Παύλος Χαραλάμπους καλωσόρισε τους προσκεκλημένους και τα μέλη μας και ενημέρωσε το ακροατήριο για τις ενέργειες και δράσεις των Ενεργών Πολιτών Περιοχής Αμβρακικού από την ίδρυση του συλλόγου ως σήμερα. Οι δράσεις αυτές είναι καταχωρημένες ήδη στην ιστοσελίδα μας τον μήνα Οκτώμβριο 2007.

- Στη συνέχεια ο Δήμαρχος Δ. Αμβρακικού κος Γ. Σιώζιος χαιρέτησε τους προσκεκλημένους και εξήρε το ρόλο και τις δράσεις των Ενεργών Πολιτών.

Χαιρετισμούς απέστειλαν επίσης ο Υφυπουργός Υγείας και βουλευτής Ν.Δ. Άρτας κος Γ. Παπαγεωργίου, ο βουλευτής Ν.Δ. Πρέβεζας κος Γ. Τρυφωνίδης και ο βουλευτής ΠΑΣΟΚ Άρτας κος Δ. Τσιρώνης και ευχήθηκαν να επιτευχθεί ο στόχος της ημερίδας.

Πρώτο θέμα της ημερίδας ήταν η Ορθολογική Διαχείριση Υγρών Αποβλήτων με εισηγητή τον μηχανικό Περιβάλλοντος και Πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Μηχανικών κον Παναγιώτη Ντζαμίλη Θα βρείτε την εισήγηση του λίγο πιο κάτω.

Δεύτερο θέμα Ο Ρόλος των Εκπαιδευτικών στην Προστασία του Αμβρακικού Κόλπου με εισηγητή τον Εκπαιδευτικό και δήμαρχο Δ. Μενιδίου κ. Μάρκο Βασίλα την εισήγηση του θα βρείτε λίγο πιο κάτω.

Τρίτο θέμα ήταν η απονιτροποίηση των νερών με εισηγητή τον Γεωλόγο Μηχανικό κ. Χρήστο Σίμο η εισήγησή του οποίου είναι επίσης καταχωρημένη πιο κάτω.

Στις τοποθετήσεις ο βουλευτής της ΝΔ Άρτας κ. Κώστας Παπασιώζος κατήγγειλε το αρμόδιο υπουργείο ότι δεν τον έχουν ενημερώσει μέχρι σήμερα για το τι περιλαμβάνει η ΚΥΑ Αμβρακικού όπως επίσης η ΚΥΑ Τζουμέρκων. Επισήμανε ότι είναι καλή η προστασία αλλά δεν αναφέρεται πουθενά η ανάπτυξη. Οι ψαράδες θα πρέπει να έχουν κάποια αντισταθμιστικά οφέλη. Αντί να προσέχουν το ψαρά είπε προσέχουν τον κορμοράνο.

Στη τοποθέτηση του κου Παπασιώζιου η κα Λίτσα Κιτσαντά μέλος των Ενεργών Πολιτών αντέτεινε:

Κύριε Παπασιώζιο. Είσθε κυβερνητικός Βουλευτής και δεν μπορείτε να μας λέτε ότι δεν γνωρίζετε τι περιλαμβάνει το σχέδιο Π/Δ της ΚΥΑ για τον Αμβρακικό. Αν δεν το γνωρίζετε έχετε την υποχρέωση να το μάθετε. Δεν μπορείτε να δημιουργείτε ψευδή αντιπαράθεση μεταξύ οικολογίας – φύσης και ανάπτυξης και να μας λέτε ότι για την ρύπανση και καταστροφή του Αμβρακικού φταίνε οι Κορμοράνοι. Είναι εύκολο να τα βάζετε με τα πουλιά και όχι με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που γνωρίζετε καλά ότι αυτά κυρίως ενοχοποιούνται για τη ρύπανση και καταστροφή του Αμβρακικού Κόλπου. Οφείλετε να πάρετε θέση γι αυτά και όχι για τους Κορμοράνους.

Ο αντιπρόεδρος του συλλόγου Σάλλας Αθανάσιος απάντησε ότι επιδιώκουμε την προστασία αλλά και την ισόρροπη ανάπτυξη του Αμβρακικού και όχι ανάπτυξη με κάθε κόστος.

Ο πρόεδρος του Φορέα διαχείρισης κ. Χρήστος Σπηλιάς εξήρε το ρόλο των Ενεργών Πολιτών και ανέφερε ότι δεν έχει καμία ενημέρωση για το που βρίσκεται το Π.Δ για το Φορέα διαχείρισης. Ανέφερε ότι ο Φορέας χρηματοδοτείται από το ΕΠΕΡ και άρχισε να λειτουργεί από το Σεπτέμβριο του 2007. Δεν υπάρχει όμως το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο για να επεμβαίνει καθώς δεν έχει υπογραφεί ακόμα η ΚΥΑ και το Π.Δ. Σε ερώτηση του προέδρου του Συλλόγου Παύλου Χαραλάμπους αν η μη παραχώρηση του κτιρίου πληροφόρησης Σαλαώρας το οποίο άρχισε ήδη να παρουσιάζει σημαντικές φθορές καθώς παραμένει εδώ και τρία χρόνια κλειστό, η αγορά ρυμουλκού σκάφους και η μη υπογραφή του προεδρικού διατάγματος είναι τρικλοποδιές της Κυβέρνησης για να μη λειτουργήσει ποτέ το Εθνικό Πάρκο απάντησε: Η ΔΕΠΟΣ ζήτησε 200,000 ευρώ για ενοίκιο 5 χρόνων και για το λόγο αυτό ο Φορέας ενοικίασε γραφεία στην Άρτα( Κατσιμήτρου κ Κομμένου), και είπε ότι θα προσλάβει σύμβουλο για να διεκδικήσει το κτίριο της Σαλαώρας το οποίο ορίζεται σαν έδρα στο σχέδιο του Π.Δ για το Φορέα Διαχείρισης. Ανάφερε επίσης ότι η αγορά ρυμουλκού σκάφους δεν είναι μόνο για τα δεξαμενόπλοια αλλά για μετά που θα φύγουν οι δεξαμενές για τα φορτηγά πλοία, για πυρκαγιές και για τη ρύπανση και ότι η αγορά έγινε από τη προηγούμενη διοίκηση του κ . Κοιμήση και το πλοίο αυτό θα συντηρεί ο Δήμος Αμφιλοχίας και ο Φορέας θα έχει το πλοίο όποτε χρειάζεται.

Σε άλλη ερώτηση του κ. Γεωργίου Ζάψα δημοτικού Συμβούλου Φιλιππιάδας γιατί δεν απέρριψε Μ.Π.Ε για αδειοδότηση χοιροτροφικής μονάδας στον κάμπο της Άρτας απάντησε ότι η Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις δεν ενημερώνουν το Φορέα για όλες τις Μ.Π.Ε. και επειδή δεν έχει υπογραφεί το Π.Δ δεν υποχρεώνονται η Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις να ζητήσουν τις γνωμοδοτήσεις από το Φορέα για τις Μ.Π.Ε Ανέφερε επίσης ότι έγινε διαγωνισμός για το σχέδιο φύλαξης και πρόκειται να προχωρήσει στην σύνταξη διαχειριστικού σχεδίου για το Φορέα.

Το μέλος μας και ταμίας του Συλλόγου μας κ. Νίκος Λούσιας ζήτησε περισσότερο δυναμισμό από τον κ. Σπηλιά και το Φορέα διαχείρισης γενικότερα.

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο κ Παναγιώτης Καφές πάνω από 60 χρόνια ψαράς από τη Κορωνησία ο οποίος εν βρασμώ ψυχής επισήμανε: Συνέχεια μας λέτε τα ίδια πράγματα και τίποτα δεν γίνεται. Μας κοροϊδεύετε κάθε φορά. Εγώ έχω να πώ 5 πράγματα που πρέπει να γίνουν για να ξαναγεννηθεί ο Αμβρακικός. 1)Να σταματήσουν τα απόβλητα και τα λύματα να πέφτουν μέσα στη θάλασσα 2) Να φύγουν οι ιχθυοκαλλιέργειες 3) Τα φράγματα της ΔΕΗ να αφήνουν τις απαραίτητες ποσότητες νερού 4) Οι ψαράδες να μειώσουν τις οργιές των διχτύων τους από 1500 σε 500 οργιές 5) Να φύγουν οι ερασιτέχνες ψαράδες που ψαρεύουν επαγγελματικά κάθε μέρα.

Κατόπιν το λόγο πήρε ο δήμαρχος Πρέβεζας κ. Μιλτιάδης Κλάπας ο οποίος ανέφερε ότι ήρθε να αναδείξει το ρόλο των Ενεργών Πολιτών για τη προστασία του Αμβρακικού Κόλπου γιατί πρόκειται είπε για μάχη μεγάλων συμφερόντων.

O ψαράς και ο αγρότης δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν από το Π.Δ για τη προστασία αλλά αυτούς τους χρησιμοποιούν τα μεγάλα συμφέροντα για να φρενάρουν την προστασία. Γιατί από τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα κερδίζουν οι μεγάλες εταιρείες. Τα μεγάλα συμφέροντα των πετρελαίων δεν θέλουν να φύγουν οι δεξαμενές γιατί δεν θέλουν να πληρώσουν το κόστος μετεγκατάστασης. Οι μικρές μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας αγοράζονται από τα μεγαθήρια για ένα κομμάτι ψωμί. Γιατί λοιπόν να μη φύγουν από τον Αμβρακικό Κόλπο;

5400 μέτρα θαλάσσιου χώρου μπαζώθηκαν για την κατασκευή μαρίνας για να γίνει ανάπτυξη ενώ όλες οι παραλίες του Δήμου Πρεβέζης είναι διαβρωμένες.

Η Περιφέρεια Ηπείρου δεν χρηματοδοτεί βιολογικούς καθαρισμούς σε δημοτικά διαμερίσματα αν ο δήμος διαθέτει αποχετευτικό δίκτυο σε πάνω από το 75% των κατοίκων και απαιτεί να πληρώσουν το κόστος κατασκευής οι δημότες.

Για ποια προστασία και για ποια ανάπτυξη λοιπόν μιλάμε; Ο Φορέας Διαχείρισης πρέπει να έχει αρμοδιότητες. Προτείνω λοιπόν μια αυστηρότερη ΚΥΑ παρά την υπάρχουσα.

Ο Δήμαρχος Φιλιππιάδας κ. Δημήτριος Γιολδάσης ανέφερε ότι η προστασία του Αμβρακικού είναι χρέος όλων μας και πρέπει παράλληλα να γίνει προσπάθεια για την ανάδειξη της περιοχής. Να μη γίνουν άλλες χοιροτροφικές μονάδες. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση για να αντεπεξέλθει στο έργο της πρέπει να έχει περισσότερες αρμοδιότητες. Εμείς εκφέρουμε μόνο γνώμες και οι αποφάσεις έρχονται από την Περιφέρεια οι οποίοι δεν γνωρίζουν καλύτερα από μας τα τοπικά προβλήματα.

Ο καθηγητής και μέλος του Συλλόγου μας Γεώργιος Νίκου, ανέφερε ότι στη βόρεια πλευρά του Αμβρακικού όπου υπάρχουν οι βιότοποι υπήρχαν οι λεγόμενες “βουδίλες” μικρές νησίδες και οι λουρονησίδες που χώριζαν τις λιμνοθάλασσες από τη θάλασσα ήταν με πασσάλους και κλαριά. Κάθε χειμώνα ο Λούρος έπεφτε μέσα στη Τσουκαλιό και ανανέωνε τα νερά της. Υπήρχαν άφθονα ψάρια και κυνήγι και με αυτά ζούσαν οι κάτοικοι της περιοχής.

Σήμερα από τις λουρονησίδες που έγιναν δρόμοι για τα διβάρια όπου έγιναν πλαστικές κατασκευές και τα αναχώματα, δε περνά τίποτε με αποτέλεσμα να αυξηθεί η αλατότητα των νερών και να εξαφανιστούν τα υδρόβια φυτά, τα χέλια, οι κέφαλοι και οι γοβιοί

Οι συνεταιρισμοί αντί να ρίχνουν γλυκά νερά, ρίχνουν θαλασσινό νερό για να μη παγώνουν οι λιμνοθάλασσες. Ρίχνουν επίσης γόνο τσιπούρας και λαυρακιού και οι μεν τσιπούρες ενδημούν σε θαλασσινά νερά τα δε λαυράκια τρώνε το γόνο όλων των άλλων ψαριών για να επιβιώσουν, και έτσι και το οικοσύστημα αργοπεθαίνει αλλά και οι ψαράδες χρόνο με τον χρόνο αλιεύουν λιγότερους κεφάλους, χέλια και γοβιούς.

Ο Δημοτικός Σύμβουλος Δ. Φιλιππιάδας και μέλος μας Γεώργιος Ζάψας ανέφερε πως υπάρχει περιβαλλοντική μελέτη 500 σελίδων για τον Αμβρακικό. Πρότεινε να παραμείνουν οι παλαιές δραστηριότητες και να μη δίδονται άδειες για νέες.

ΝΑΙ στην προστασία, ΝΑΙ στην αειφορεία και συνύπαρξη.

Να καταληφθεί το κτίριο της Σαλαώρας από το Φορέα και να μη παρακαλούμε κανένα. Επέπληξε τον πρόεδρο του Φορέα Διαχείρισης γιατί δεν επιβάλλει στις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις να του στέλνουν όλες τις Μ.Π.Ε. για γνωμοδότηση και κάνει ο καθένας ότι θέλει. Ενώ η Νομ. Αυτ. Πρέβεζας απέρριψε δύο Μ.Π.Ε για χοιροστάσια , η Νομ. Αυτ. Άρτας γνωμοδότησε υπέρ της ίδρυσης χοιροστασίου. Πρέπει να σταματήσει αυτή η κατάσταση.

Στις 14.00 ο πρόεδρος του συλλόγου ευχαρίστησε όλους τους παρευρισκομένους για την συμμετοχή τους, τις εισηγήσεις και τοποθετήσεις τους και δεσμεύτηκε να αναρτήσει τα όσα ειπώθηκαν στην ιστοσελίδα μας και κατόπιν έκλεισε την συνεδρίαση.

Ακολουθούν οι τρείς εισηγήσεις της ημερίδας.

Η Ορθολογική Διαχείριση Υγρών Αποβλήτων( εισηγητής: κ. Ντζαμίλης Παναγιώτης

Κύριε Πρόεδρε του Συλλόγου ΕΝΕΡΓΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ, σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση που μου απευθύνατε να μιλήσω στη σημερινή σας ημερίδα.

Θα προσπαθήσω απ’ την πλευρά μου να σας μεταφέρω κάποιες απόψεις, όσον αφορά το πρόβλημα της ρύπανσης της περιοχής του Αμβρακικού Κόλπου που όλοι ξέρουμε πόσο πλουτοπαραγωγική και πόσο ευαίσθητη περιοχή είναι.

Δεν θα ασχοληθώ στη σημερινή μου εισήγηση ούτε με τις αναπτυξιακές δυνατότητες, ούτε με το καθεστώς προστασίας του κόλπου, αλλά μόνο με τις κύριες ανθρωπογενείς πιέσεις που δέχεται το φυσικό οικοσύστημα το οποίο βρίσκεται σε μία πολύ ευαίσθητη ισορροπία.

Έτσι ιδιαίτερη αναφορά θα γίνει στις οχλήσεις εξαιτίας της λειτουργίας των πολυάριθμων πτηνοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων του Νομού Άρτας και στα απόβλητα των οικισμών των Δήμων που βρίσκονται σε άμεση επαφή με τον Αμβρακικό Κόλπο.

Μιλώντας γενικά, τα απόβλητα ανάλογα με τη φάση στην οποία βρίσκονται, διακρίνονται σε στερεά, υγρά και αέρια και προκαλούν αντίστοιχη ρύπανση.

Η αέρια ρύπανση συνίσταται κυρίως στις δυσάρεστες οσμές που προκύπτουν από την αναερόβια χώνευση των κτηνοπτηνοτροφικών αποβλήτων. Αυτή γίνεται αντιληπτή κυρίως κατά τους θερινούς μήνες. Δόκιμος τρόπος αντιμετώπισής τους είναι η ορθή χωροθέτησή τους και ενίοτε η περιμετρική φυτοκάλυψή τους.

Όσον αφορά τη ρύπανση από τα στερεά αυτή διακρίνεται σε ρύπανση από τα αστικά στερεά απορρίμματα και ρύπανση από τα στερεά απόβλητα των πτηνοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων .

Όσον αφορά το πρόβλημα των Α.Σ.Α. έχουν γίνει θετικά βήματα που συνίστανται στη σταδιακή αποκατάσταση των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων, στα πλαίσια της εφαρμογής του προγράμματος 1 Χ.Α.Δ.Α. ανά Ο.Τ.Α., και στην έναρξη της λειτουργίας του ΧΥΤΑ Βλαχέρνας μέσα στο 2008, που εκτιμάται πως θα εξαλείψει το πρόβλημα της εκτεταμένης ρύπανσης από τη διαφυγή στραγγισμάτων στο υπέδαφος.

Όσον αφορά το πρόβλημα των στερεών των πτηνοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων αυτά επιβάλλεται να αντιμετωπισθούν με την εφαρμογή της μεθόδου αποτέφρωσης, σύμφωνα με τον Κανονισμό 1774/2002 της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όσον αφορά τα υγρά απόβλητα αυτά συνίστανται στα αστικά λύματα των οικισμών των Δήμων που γειτνιάζουν με τον Αμβρακικό Κόλπο, και στα υγρά απόβλητα των πτηνοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων.

Οι κυριότερες ρυπογόνες ουσίες οι οποίες συναντώνται στα υγρά απόβλητα

είναι οι παρακάτω:

• Αιωρούμενα στερεά και οργανικές ουσίες: τα αιωρούμενα στερεά προκαλούν

αύξηση της θολότητας του νερού ενώ οι οργανικές ουσίες κατά τη αποδόμησή

τους προκαλούν δέσμευση του οξυγόνου στους φυσικούς αποδέκτες με

αποτέλεσμα τον κίνδυνο θανάτωσης των φυσικών ενδιαιτημάτων.

• Άζωτο και Φώσφορος: Η απομάκρυνση αζώτου και φωσφόρου απαιτείται συχνά πριν την απόθεση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων σε ευαίσθητους φυσικούς αποδέκτες νερού. Αυτό γίνεται κυρίως για την αποφυγή προβλημάτων όπως ο ευτροφισμός.

Η διαχείριση και η διάθεση των αστικών λυμάτων πρέπει να γίνεται με ευθύνη των αντίστοιχων ΟΤΑ (δίκτυα αποχέτευσης, εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων), και όχι με ευθύνη των ίδιων των κατοίκων (διάθεση σε βόθρους).

Στον Νομό, μόνον στην πόλη της Άρτας υπάρχει δίκτυο αποχέτευσης, ενώ από το 1991 λειτουργεί μονάδα Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων (Ε.Ε.Λ.) Οι λοιποί οικισμοί του Νομού δυστυχώς εξυπηρετούνται με βόθρους.

Προσπαθώντας να ποσοτικοποιήσουμε την ένταση του προβλήματος θα χρησιμοποιήσουμε ως δείκτες ρύπανσης το BOD_5, τα SS, το Ν και τον P, και θα υπολογίσουμε τα αντίστοιχα ρυπαντικά φορτία των κατοίκων των Δήμων Αράχθου, Αμβρακικού, Φλοθέης, Κομποτίου και της Κοινότητας Κομμένου

Το ρυπαντικό φορτίο από τα αστικά λύματα όλων των παραπάνω με συνολικό ισοδύναμο πληθυσμό περί τα 21.000 άτομα είναι:

BOD_5: 1.300 kg/d

SS : 1.470 kg/d

N : 210 kg/d

P : 63 kg/d

και η ποσότητα των αποβλήτων ανέρχεται σε 5.250 m³/day.

Πρέπει να σημειωθεί πως όσον αφορά τις παραπάνω ποσότητες αζώτου και φωσφόρου αυτές αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό σε σχέση με τις αντίστοιχες ποσότητες που καταλήγουν στον Αμβρακικό από την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων στις καλλιέργειες του κάμπου. Η ποσότητα αυτών των λιπασμάτων πρέπει να ταυτοποιηθεί με διαχειριστικό σχέδιο που θα καλύπτει το σύνολο των καλλιεργειών της πεδιάδας της Άρτας και στη συνέχεια να βρεθούν τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος.

Από τα παραπάνω νούμερα γίνεται προφανές το πόσο αναγκαία είναι η επεξεργασία των υγρών αποβλήτων πριν από τη διάθεσή τους.

Στο στάδιο της δημοπράτησης των μελετών 4 βιολογικών καθαρισμών, από την Περιφέρεια Ηπείρου, βρίσκεται ο προγραμματισμός αντιμετώπισης του παραπάνω προβλήματος, όσον αφορά τους Δήμους Αράχθου (Νεοχώρι, Αγία Παρασκευή, Ακροποταμιά, Παχυκάλαμος) Αμβρακικού (Ανέζα, Καλογερικό), Φιλοθέης (Χαλκιάδες, Καλαμιά, Ρόκα) και Κομποτίου (Κομπότι, Άγιος Νικόλαος, Σελάδες).

Όσον αφορά τις πτηνοκτηνοτροφικές δραστηριότητες για να δοθεί μια εικόνα της έντασης του προβλήματος πρέπει να αναφερθεί πως ένας κάτοικος παράγει περίπου 300 mg ΒΟD/lt αποβλήτων, ενώ το μέσο BOD των αποβλήτων ενός τυπικού πτηνοσφαγείου είναι 2.000 mg ανά lt αποβλήτων.

Για να γίνει πιο σαφές το παραπάνω ας κάνουμε μία υπόθεση εργασίας ότι το σύνολο των πτηνοσφαγείων της περιοχής μελέτης σφάζουν 21.000 πτηνά ανά μέρα, όσα δηλαδή ο ισοδύναμος πληθυσμός της περιοχής μελέτης.

Τότε η ποσότητα των αποβλήτων ανέρχεται σε 630 m³/day, δηλαδή 8 φορές κάτω απ΄ τα αντίστοιχα αστικά ενώ το οργανικό φορτίο είναι 1.260 kg/day, όαο δηλαδή το οργανικό φορτίο όλων των οικισμών της περιοχής μελέτης.

Αντίστοιχα υψηλά είναι τα ρυπαντικά φορτία των βουστασίων στα οποία απ’ όσο γνωρίζω εκτρέφονται περί τα 4.000 ζώα, των χοιροστασίων (3.800 χοιρομητέρες, δηλαδή 65.000 με 68.000 χοιρινά), τυροκομείων, των 7 ελαιοτριβείων και σε μικρότερο βαθμό - αλλά σημαντικά εξαιτίας του μεγάλου τους αριθμού- τα ρυπαντικά φορτία των κοπροσωρών και των νερών πλύσεων των πτηνοτροφείων (185 μονάδες με 10.500.000 πτηνά ) η συνολική επιφάνεια των οποίων ανέρχεται σε περίπου 38.500 στρέμματα.

Από τα παραπάνω καθίσταται προφανής η ανάγκη επεξεργασίας των λυμάτων των παραπάνω δραστηριοτήτων.

Σκοπός της επεξεργασίας καθαρισμού των υγρών αποβλήτων είναι η επαναφορά του χρησιμοποιούμενου νερού στη φύση ή στο κύκλωμα παραγωγής με αποδεκτά ποιοτικά χαρακτηριστικά, που θα είναι συμβατά με τις επιθυμητές χρήσεις, ώστε να προστατευθεί η δημόσια υγεία και τα φυσικά οικοσυστήματα, να διατηρηθεί το περιβάλλον και να μην υποβαθμιστούν οι υδάτινοι πόροι της περιοχής.

Για τον καθαρισμό των υγρών αποβλήτων εφαρμόζονται διάφορα στάδια επεξεργασίας τα οποία είναι συνδυασμός φυσικών, χημικών και βιολογικών

διεργασιών. Τα στάδια αυτά αναφέρονται συνοπτικά στη συνέχεια:

1. Προεπεξεργασία: σκοπός αυτού του σταδίου είναι η προστασία των επόμενων σταδίων. Γίνεται απομάκρυνση των ογκωδών αντικειμένων, της άμμου, των λιπών και των ελαίων και εξασφαλίζεται η ομοιόμορφη φόρτιση των επόμενων σταδίων.

2. Πρωτοβάθμια επεξεργασία: σκοπός εδώ είναι η απομάκρυνση των οργανικών και ανόργανων στερεών. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση διεργασιών όπως η καθίζηση, η επίπλευση, η κροκίδωση.

3. Δευτεροβάθμια επεξεργασία: σκοπός είναι η απομάκρυνση των οργανικών

ουσιών με τη χρήση βιολογικών διεργασιών (δραστική λάσπη, βιοφίλτρα,

χαλικοδιϋλιστήρια κ.α.).

4. Τριτοβάθμια επεξεργασία: σκοπός είναι η απομάκρυνση κυρίως του αζώτου και του φωσφόρου καθώς επίσης και άλλων τοξικών ουσιών.

5. Επεξεργασία και διάθεση της λάσπης: σκοπός είναι η ελάττωση του όγκου της μέσω της απομάκρυνσης του υγρού και η αποδόμηση οργανικών που προκαλούν δυσοσμία.

Ένα σύστημα επεξεργασίας, όπως αυτό, που περιγράψαμε παραπάνω, οφείλει να συμμορφώνεται με τις προδιαγραφές και της απαιτήσεις της νομοθεσίας και να λειτουργεί επιτυγχάνοντας ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας εκροής. Τα όρια τίθενται από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση που είναι αρμόδια για τη διενέργεια ελέγχων καλής λειτουργίας

Κλείνοντας θέλω να επισημάνω πως το περιβαλλοντικό πρόβλημα είναι ιδιαίτερο σύνθετο, απαιτεί τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης, τη χάραξη και την εφαρμογή κεντρικής πολιτικής, την αξιοποίηση εξειδικευμένων επιστημόνων μηχανικών και τη συνεργασία φορέων, πολιτών και υπηρεσιών, για να μπορέσουμε να δώσουμε στην επόμενη γενιά την ευκαιρία να ζήσει σ’ ένα καλύτερο κόσμο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ(εισηγητής: κ. Βασίλας Μάρκος)

Εισαγωγή

Οι εκπαιδευτικοί πολλές φορές χρειάζεται να διδάξουν θέματα που αφορούν περιβαλλοντικά θέματα. Οι εκπαιδευτικοί είναι αυτοί που θα πρέπει να συμβάλουν ώστε οι μαθητές να αλλάξουν τις προϋπάρχουσες αντιλήψεις τους, με επιστημονικές γνώσεις, ακόμη θα πρέπει να ευαισθητοποιήσουν τους μικρούς μαθητές σε περιβαλλοντικά θέματα ώστε οι αυριανοί πολίτες να αποκτήσουν περιβαλλοντική συνείδηση. Αυτό παίρνει ιδιαίτερη σημασία για τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε ιδιαίτερους περιβαλλοντικά χώρους. Ένας από αυτούς είναι και ο Αμβρακικός κόλπος. Για να πετύχουν αυτόν τον στόχο θα πρέπει οι ίδιοι να γνωρίζουν για την βιωσιμότητα του κόλπου. Θα πρέπει οι ίδιοι να έχουν ξεπεράσει τους μύθους σχετικά με την ρύπανση τη μόλυνση και τους λόγους που προκαλούν αυτά.

Το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να γνωρίζουν για τα περιβαλλοντικά θέματα και ειδικά για τα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής τους εργασίας του ή και οι ίδιοι ζουν στην άγνοια και στην παραπληροφόρηση;

Υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των εκπαιδευτικών; Τι είναι εκείνο που βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους;

Γενικά

Στις τελευταίες δεκαετίες με τη ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, την ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωσή του σε αστικά κέντρα, τη γρήγορη βιομηχανική ανάπτυξη και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, οι ανθρώπινες ανάγκες για τις υπηρεσίες του φυσικού περιβάλλοντος αυξήθηκαν με τρομακτικό ρυθμό.

«Το πρόβλημα της υποβάθμισης ή και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος δεν είναι νέο, ποτέ όμως δεν είχε πάρει τη διάσταση που έχει σήμερα. ολόκληρος ο Πλανήτης μας ρυπαίνεται με τέτοιο ρυθμό που πολλοί αμφιβάλλουν αν θα μπορέσει να διατηρηθεί η ζωή πάνω σε αυτόν για πολύ μεγάλο διάστημα. Ενεργώντας ιδιοτελώς και κοντόφθαλμα όλοι μας, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, συμβάλλουμε κάθε ημέρα, όλο το χρόνο, στη ρύπανσή του και στην εξάντληση των φυσικών πόρων. Εν γνώσει μας ή χωρίς να το καταλαβαίνουμε πριονίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καιγόμαστε, δηλητηριάζουμε το πηγάδι από το οποίο πίνουμε νερό» (Κώττης, 1994, σ.17).

«Τα σχολεία πρέπει να εμπλέκουν τα παιδιά σχολικής ηλικίας στις τοπικές και περιφερειακές μελέτες περιβαλλοντικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των μελετών για την ασφάλεια του πόσιμου νερού, των μελετών για τις αποχετεύσεις, τα τρόφιμα και τα οικοσυστήματα και τις σχετικές δραστηριότητες, συνδέοντας αυτές τις μελέτες με υπηρεσίες και έρευνες σε εθνικούς δρυμούς, εκτροφεία άγριας ζωής, τοποθεσίες οικολογικής κληρονομιάς κ.λ.π.» (Deri, 2005).

Οι ελληνικοί υγροβιότοποι αποτελούν μέγα φυσικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό κεφάλαιο της χώρας αλλά και όλης της Ευρώπης. Η διαπίστωση αυτή είναι τεκμηριωμένη επιστημονικά και έχει γίνει αποδεκτή, τουλάχιστον θεωρητικά, τόσο από την Ελληνική Πολιτεία όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προστασία και συνετή διαχείριση των υγροβιότοπων δεν έχει προχωρήσει στην πράξη με ικανοποιητικό τρόπο, παρά τα θετικά βήματα. Εξακολουθεί η απώλεια και υποβάθμιση των υγροβιότοπων της Ελλάδας από διάφορα αίτια.(Πανταζής και Γεράνης, 1996).

Οι εκπαιδευτικοί είναι ο βασικότερος παράγοντας που θα επηρεάσει και θα ευαισθητοποιήσει του μικρούς μαθητές σε περιβαλλοντικά θέματα και προβλήματα. Περιβαλλοντικά θέματα- προβλήματα που θα ευαισθητοποιήσουν εύκολα τους μαθητές είναι τα τοπικά θέματα, είναι τα περιβαλλοντικά προβλήματα που βιώνει στο φυσικό περιβάλλον που ζει ο μαθητής. Για να μπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να παίξουν το ρόλο αυτόν θα πρέπει οι ίδιοι να γνωρίζουν οι ίδιοι τα πραγματικά τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Έγινε μια έρευνα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση για τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών γύρω από την βιωσιμότητα του κόλπου

Χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο σε ένα πολύ μεγάλο δείγμα τόσο μεγάλο που ως ένα βαθμό δεν αποτελεί δείγμα αλλά πλησιάζει το σύνολο των εκπαιδευτικών που εργάζονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση γύρω από τον Αμβρακικό κόλπο.

Συγκεκριμένα το ερωτηματολόγιο εξέταζε τα θέματα:

Ανθρωπογενή επιβάρυνση

n Κατασκευή των φραγμάτων Λούρου και Πουρναρίου στον Άραχθο.

n Κατασκευή υπόγεια διάβασης Ακτίου – Πρέβεζας

n Δραστηριότητες πρωτογενούς τομέα

Κτηνοτροφικές μονάδες. Χοιροστάσια –Βουστάσια-πτηνοτροφεία

Γεωργική καλλιέργεια . Λιπάσματα (άζωτο-Φόσφορος-Ευτροφισμό) –Φυτοφάρμακα- Ζιζανιοκτόνα(τοξική ρύπανση)

Ιχθυοτροφεία : Περιττώματα ψαριών- διαφυγή γόνου- υπολλείματα τροφών

n Δραστηριότητες δευτερογενούς τομέα

Ελαιοτριβεία: Ρύπανση υδάτων –δυσοσμία-αισθητική ρύπανση-τοξική ρύπανση

Σφαγεία: Έλλειψη βιολογικών- αύξηση οργανικών ενώσεων –λιπών –Ευτροφισμό.

Τυροκομεία: Αύξηση οργανικού φορτίου.

n Δραστηριότητες τριτογενούς τομέα

Εμπόριο: Μικρή δραστηριότητα- κίνδυνος ατυχήματος-Αποθήκες πετρελαίου

n Αστική ρύπανση

Έλλειψη Χ.Υ.Τ.Α.- Έλλειψη βιολογικών καθαρισμών

Χαρακτηρίζεται ευτροφικός κόλπος

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Το δείγμα της έρευνας

Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από 82 εκπαιδευτικούς σε 15 σχολεία όλων των τύπων.

Χαρακτηριστικά του Δείγματος

1. Φύλλο: Άνδρες 46%, Γυναίκες 54%

2.Ειδικότητα: Δάσκαλοι 86% Καθ. Φυσ.Αγ.6% Καθ. Αγγ.7%

Άλλοι 1%

3.Ηλικία: 20-30 (18%), 30-40(50%), 40-50(18%), 50-60(14%)

4.Σπουδές: Παιδ. Ακαδ. 50%, Μετ. 15%, Παιδ. Τμήμα. 50%

5.Εμπειρία περιβ. Εκπαιδ. 18%

6.Κάτοικοι περιοχής: 68%

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Ρύπανση: Το 68% σωστές απαντήσεις για τα φυσικά χαρακτηριστικά.

Το 82% πιστεύει ότι έχει πρόβλημα η βιωσιμότητα του κόλπου.

2. Ευτροφισμός: 45,66% απάντησαν θετικά για τον ευτροφισμό.

3. Μεταφορές: 62% πιστεύουν ότι έχει πρόβλημα με τις μεταφορές αλλά το 28% απαντούν σωστά στο πρόβλημα.

4. Βιομηχανική δραστηριότητα: 54% απάντησαν ότι δεν υπάρχει βιομηχανική δραστηριότητα

5. Αστικά λύματα: Το 54% πιστεύει ότι υπάρχει πρόβλημα αλλά μόνο το 21% τεκμηριώνει την άποψή του.

6. Γεωργική δραστηριότητα: 83% απαντά σωστά για την γεωργική δραστηριότητα και το 60% για την βιολογική καλλιέργεια

7. Κτηνοτροφικές δραστηριότητες: 51% σωστές απαντήσεις.

8. Ιχθυοκαλλιέργειες: Μόνο το 39% απάντησαν σωστά.

9. Μεταποιητικές δραστηριότητες:39% σωστές απαντήσεις

10. Αποθήκες πετρελαιοειδών: 44% σωστές απαντήσεις

11. Μόνιμες παρεμβάσεις: Άκτιο – φράγματα: 62% δεν γνωρίζουν για την ζεύξη και 48% σωστά για τα φράγματα.

12. Λεκάνη απορροής: 39% απάντησαν σωστά για την λεκάνη απορροής

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ –ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

n Οι εκπαιδευτικοί γενικά πιστεύουν ότι υπάρχει πρόβλημα ρύπανσης και βιωσιμότητας του Αμβρακικού κόλπου αλλά δε φαίνεται από τις απαντήσεις τους να γνωρίζουν τις πηγές και τα χαρακτηριστικά της ρύπανσης. Πιο συγκεκριμένα, για τον ευτροφισμό οι γνώσεις τους είναι ελάχιστες ενώ απαντούν ότι ο κόλπος είναι έντονα ευτροφικός χωρίς να τεκμηριώνουν την άποψή τους αυτή, ενώ φαίνεται επίσης ότι δε γνωρίζουν που οφείλεται και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του. Μεγάλο ποσοστό εκπαιδευτικών δείχνει να μη γνωρίζει τι είναι τα αστικά λύματα, ποιες οι επιπτώσεις τους σε έναν αποδέκτη, και πώς μπορούν αυτές να περιοριστούν.

§ Οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών γύρω από τη συμβολή των γεωργικών πρακτικών στην περιοχή στη ρύπανση του Αμβρακικού κόλπου, είναι σύμφωνες με αντίστοιχα επιστημονικά συμπεράσματα. επίσης, είναι γνώστες των προβλημάτων που δημιουργούνται και από την κτηνοτροφική δραστηριότητα στην περιοχή.

§ Για τις επιπτώσεις της λειτουργίας των ιχθυοτροφείων στην περιοχή, παρουσιάζουν την μεγαλύτερη άγνοια, και δε μπορούν να τις συνδέσουν με τη βιωσιμότητα του Αμβρακικού κόλπου. Όσο αφορά στις επιπτώσεις από μεταποιητικές δραστηριότητες ένα σχετικά μικρό ποσοστό φαίνεται να τις γνωρίζει. Για τις επιπτώσεις από θαλάσσιες μεταφορές, παρόλο που απαντούν ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα, ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το πρόβλημα ουσιαστικά αφορά στον κίνδυνο ατυχήματος, λόγω της παρουσίας των δεξαμενών πετρελαίων στην περιοχή.

§ Αναφορικά με τις επιπτώσεις από τις μόνιμες παρεμβάσεις με τα φράγματα που έχουν γίνει στους ποταμούς που εκβάλουν στον κόλπο και επηρεάζουν τα νερά του, φαίνεται ότι οι εκπαιδευτικοί τις γνωρίζουν. Το αντίθετο προκύπτει για το έργο της ζεύξης, γεγονός αναμενόμενο καθώς είναι μια πρόσφατη παρέμβαση και δεν υπάρχουν μελέτες για τις επιπτώσεις της.

§ Η έρευνα έδειξε ότι με η εμπειρία και η ηλικία έπαιξαν ρόλο στην καλύτερη προσέγγιση των μελετώμενων θεμάτων, αλλά ο συνολικός μέσος όρος των σωστών απαντήσεων δεν ήταν συνολικά ικανοποιητικός. Με παρόμοιο τρόπο φαίνεται να παίζει ρόλο και ο χρόνια διαμονής στην υπόψη περιοχή.

§ Όλοι οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη γνώσεων πάνω στα θέματα αυτά και δεν αισθάνονται ότι είναι σε θέση να δώσουν στους μαθητές τις σωστές πληροφορίες για τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματά τους. Ζητούν από διάφορες πηγές να πάρουν γνώσεις για το περιβάλλον και πιστεύουν ότι το αναλυτικό πρόγραμμα θα πρέπει να αλλάξει και να δώσει χώρο ώστε να προστεθούν κεφάλαια με τα τοπικά προβλήματα κάθε περιοχής.

Προτάσεις

Σύμφωνα με τις παραπάνω τάσεις, διαπιστώνεται ότι συνολικά οι εκπαιδευτικοί του δείγματος δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής όπου ζουν και εργάζονται. Το εύρημα αυτό εύλογα δημιουργεί ανησυχία σχετικά με το έργο που αναμένεται να επιτελέσουν στα πλαίσια της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των μαθητών τους για περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα ξεκινώντας από το τοπικό επίπεδο. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής οδηγούν στη διατύπωση προτάσεων όπως ενδεικτικά αυτές που ακολουθούν.

Το αναλυτικό πρόγραμμα όλων των τάξεων του σχολείου είναι ανάγκη να περιλαμβάνει θέματα τοπικού ενδιαφέροντος. Χαρακτηριστικά υποστηρίζεται από τον Deri (2005) «Μια εξαντλητική επανεξέταση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών πρέπει να λάβει χώρα, ώστε να διασφαλιστεί μια πιο επιστημονική προσέγγιση, που να περιλαμβάνει περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά ζητήματα, καθώς και δημογραφικές πλευρές και συνδέσεις τους» ακόμη πολύ σωστά υποστηρίζει ότι «Τα σχολεία πρέπει να εμπλέκουν τα παιδιά σχολικής ηλικίας στις τοπικές και περιφερειακές μελέτες περιβαλλοντικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των μελετών για την ασφάλεια του πόσιμου νερού, των μελετών για τις αποχετεύσεις, τα τρόφιμα και τα οικοσυστήματα και σε σχετικές δραστηριότητες, συνδέοντας αυτές τις μελέτες με υπηρεσίες και έρευνες σε εθνικούς δρυμούς, εκτροφεία άγριας ζωής, τοποθεσίες οικολογικής κληρονομιάς κ.λ.π».

Προώθηση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Ο Χρυσαφίδης (2005) εύστοχα υποστηρίζει ότι «Η περιβαλλοντική Εκπαίδευση επιχειρεί μια ανατροπή της συμπεριφοράς του μαθητή απέναντι στο περιβάλλον, μια συμπεριφορά που δημιουργήθηκε κάτω από το πρίσμα μιας αχαλίνωτης ανάπτυξης και καταναλωτικής μανίας, ενάντια σε παραδοσιακές και ανθρωποκεντρικές συνήθειες, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση του ανθρώπου από βασικά χαρακτηριστικά της φύσης του. Με την περιβαλλοντική εκπαίδευση επιδιώκεται μια μεταβολή της ανθρώπινης δράσης από εχθρική και καταστροφική προς το περιβάλλον, σε δράση περιβαλλοντικά φιλική, και με απώτερο στόχο μια οικολογικά ευαισθητοποιημένη συμπεριφορά. Κατά συνέπεια το έργο της περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση αποτελεί πλέον συστατικό στοιχείο της ζωής ως μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των μαθητών απέναντι στο περιβάλλον».

Τα σχολεία να ανοίξουν στην κοινωνία και να συνδιοργανώνουν ημερίδες με τοπικά θέματα με τους τοπικούς φορείς όπως δήμου και οργανώσεις περιβαλλοντικές των πολιτών για ενημέρωση των εκπαιδευτικών. Υποστηρίζεται από τον Deri (2005), ότι «Σε αντίθεση με την παγκόσμια γνώση που διδάσκεται στα σχολεία σε όλο τον κόσμο, η γηγενής γνώση αναφέρεται σε μεγάλο βαθμό στο βιογεωργαφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της τοπικής κοινότητας. Η σπουδαιότητά της σε σχέση με τις βιώσιμες κοινοτικές πρακτικές, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, έχει ευρέως συζητηθεί και ερευνηθεί πρόσφατα, ενώ εξεταζόταν ο ρόλος της στην ανακάλυψη τεχνικών προσαρμογής στις αλλαγές των κλιματολογικών συνθηκών, στην προστασία της βιοποικιλότητας και στη σώφρονα χρήση των φυσικών πόρων. Έχοντας αντιληφθεί αυτό το φαινόμενο οι προσανατολισμένοι στην βιωσιμότητα, εκπαιδευτικοί του Burlihgtion, στο Βέρμοντ των Ηνωμένων Πολιτειών, σχεδίασαν ένα μαθησιακό πρόγραμμα ώστε οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης να συναντούν συχνά και να αλληλεπιδρούν με τους ηλικιωμένους της κοινότητας. Αυτό το πετυχημένο πρόγραμμα άλλαξε την καθημερινή ζωή των απομονωμένων ηλικιωμένων ατόμων και δημιούργησε μια μοναδική μαθησιακή ευκαιρία για την επόμενη γενιά της κοινότητας». Διάχυση της περιβαλλοντικής γνώσης σε τοπικό επίπεδο με τη διοργάνωση σεμιναρίων και αξιοποίηση των τοπικών μέσων ενημέρωσης και την υποστήριξη της συμμετοχής εκπαιδευτικών και πολιτών της περιοχής σε αυτά.